Sympatyczna niedojrzałość zakochania.

Poeta z Wesela Wyspiańskiego nie zamierzał się zalecać do Maryny, chciał się tylko przez chwilę pobawić w zalotnika. Maryna z miejsca przywołała go do porządku:

Muszę panu się pożalić,
w serduszku nie napalone;
jak kto weźmie mnie za żonę,
będzie sobie ciepło chwalić;
muszę panu się pożalić:
choć zimno, można się sparzyć.

Tej dziewczynie nie trzeba by było tłumaczyć, że miłość małżeńska w tym jest podobna do miłości Pana Boga, że powinna ją cechować wyłączność. Mąż (żona) jest absolutnie pierwszym człowiekiem mojego życia, pierwszym nawet niż ojciec i matka, i niż jakikolwiek inny człowiek.

Mąż (żona) powinien być w porządku miłowania pierwszym nawet niż rodzone dzieci. Dla dobra tych dzieci. Tak bowiem Pan Bóg stworzył człowieka, że ludzkie dzieci poczynają się w miłości małżeńskiej. Później, zanurzone w miłości wzajemnej swoich rodziców, się urodzą, będą rosły i – same kochane – będą się uczyły kochać innych oraz wchodzić w rozmaite relacje społeczne.

Chciałaby miłość małżeńska rozciągnąć się na wszystkich, których kocha mój współmałżonek. To dlatego jego rodziców nazywa się zazwyczaj mamą i tatą, i w ogóle całą rodzinę jego pochodzenia przyjmuje jako poniekąd swoich bliskich.

Kiedy się miłość małżeńska zaczyna? Zapewne inny jest moment jej poczęcia, inny – urodzenia. Moment jej poczęcia w zasadzie wymyka się empirycznej obserwacji. Normalnie, kiedy młodzi postanawiają zostać mężem i żoną, już związani są taką miłością, która co najmniej zmierza do wyłączności.

Rodzi się ta miłość poprzez zawarcie małżeństwa. Nawet jeżeli jeszcze jest ona równie niedojrzała, jak nowonarodzone dziecko, to właśnie wtedy młodzi biorą siebie wzajemnie na zawsze i miłością wyłączną. Zakładamy, rzecz jasna, że swój ślub traktują poważnie, a nie jako rodzaj zabawy w ludzi dorosłych (bo w takim przypadku ślub może się okazać nawet nieważny).

W czasach romantyzmu utrwalił się w naszej kulturze przesąd, jakoby głównym celem miłości małżeńskiej było szczęście, a głównym dowodem jej autentyczności – zakochanie. Stąd przesąd następny – jakoby miłość małżeńska była z zasady czymś ulotnym i szybko przemijającym, i jakoby życie małżeńskie z góry było skazane albo na szarość i rutynę, albo na rozpad. W myśl tego przesądu Hegel twierdził pesymistycznie, że zakochanie jest pułapką, za pomocą której natura wabi wzajemnie ku sobie kobietę i mężczyznę, ażeby chcieli być razem i potem spłacali jej dług w trudach wychowywania swoich dzieci.

Prawda jest taka, że zakochanie nie jest szczytem, ale dopiero początkiem miłości, która zresztą nie musi się przemienić w miłość małżeńską, a niekiedy przemienić się w nią nie powinna. Jeżeli mężatka albo człowiek żonaty zakocha się w jakiejś następnej osobie, człowiek prawy wie, że pod taki ogień nie powinno się podkładać drewienek, bo nie jest to dobry ogień.

Ale mówmy o zakochaniu dobrym. Mimo całej jego wzniosłości, jest w nim jeszcze sporo egocentryzmu: ty mnie fascynujesz, jesteś moim szczęściem, z tobą jest mi dobrze, jak z nikim innym. Jest to jednak egocentryzm pełen uroku, bo cechuje go radość, że pokochana przeze mnie osoba jest równie szczęśliwa ze mną, jak ja z nią.

Podczas trwania małżeństwa nieuchronnie przychodzą chwile, kiedy wcale nie odczuwam tego, że mi z tobą dobrze. Strukturalnie mają one podobny sens, jak chwile ciemności religijnych, w których uczymy się przekraczać nasz egocentryzm w wierze. Mianowicie uczymy się kochać Boga nie dlatego, że nam z Nim dobrze, ale dla Niego samego.

Również w życiu małżeńskim błogosławiony sens mogą mieć chwile, kiedy mąż (żona) już w ogóle nie odczuwa tego, że swoją żonę (swojego męża) kocha. W takich chwilach miłość małżeńska oczyszcza się z egocentryzmów, pogłębia i dojrzewa. Małżonkowie uczą się wówczas postawy: „Kocham Ciebie niezależnie od tego, czy mi z Tobą dobrze; kocham Ciebie, bo jesteś moją żoną (moim mężem); kocham Ciebie, bo kocham”.

I wówczas powtarza się cud z Kany Galilejskiej: że najsmaczniejsze wino przychodzi na końcu.